Nhắc đến huyện Lục Yên, người ta thường nhớ đến mảnh đất có tiềm năng về kinh tế và du lịch với những địa danh du lịch sinh thái, du lịch tâm linh, sự phong phú về đá quý, đá trắng, các mỏ quặng và những đặc sản: cam sành, hồng không hạt, khoai tím… nhưng còn một món ăn ngon nữa rất gần gũi, giản dị mà Lục Yên được thiên nhiên ưu ái ban tặng đó là cà pháo giòn.

 

Cũng giống như tâm trạng nhà thơ Hoàng Việt: “Anh đi anh nhớ quê nhà, nhớ canh rau muống, nhớ cà dầm tương…”, những người dân Lục Yên dù đi đâu cũng không thể quên được món ăn nhà quê mộc mạc: cà pháo giòn muối.

 

Cà pháo giòn ở Lục Yên không rõ xuất hiện từ khi nào, nhưng muốn ăn cà ngon thì không thể quên được địa danh Tân Lĩnh. Cứ đến tháng ba hàng năm, khi bắt đầu có trận mưa rào đầu tiên kéo theo những mùn rác trên núi về, họ lại đem tra xuống những khoảng đất chân núi giống cà pháo này. Cây cà cao khoảng 50 - 60 cm, lá dày màu xanh rợn, được bao phủ một lớp lông mao dày mịn, bên dưới tán lá những quả cà pháo hình cầu trắng ngà như những bông hoa sứ.

 

Để muối được cà ngon, người ta phải lựa cà cẩn thận, vì nếu cà còn non, chưa có hột thì khi muối xong sẽ bị mềm chứ không giòn; cà già thì ruột cà đặc hột, muối xong rất hăng chứ không thơm và lại còn bị dai nữa. Cà vừa nhất dùng để muối là khi cắt trái cà ra thấy phần hột trong ruột cà chỉ vừa tượng đủ hột nhưng có sắc trắng chứ không vàng. Cà vừa hái xong làm càng tươi càng tốt.

 

Trước tiên rải cà ra nia, phơi ra nắng trong khoảng 3 - 4 tiếng đồng hồ (tùy nắng lớn hay không) cho vừa héo mặt, đem vào cắt bỏ vừa hết phần cuống. Cà sau khi làm cuống và khía bốn, rửa lại qua nước sạch và để ráo. Sau đó cho cà vào bình, dùng vài nan tre mỏng hoặc một tấm mê rổ, một đĩa sứ nặng vừa đủ bỏ lọt qua miệng bình đè dằn lên mặt cà sao cho khi tra nước muối vào cà không nổi lên khỏi mặt nước muối. Nếu để cà nổi lên khỏi mặt nước muối cà sẽ bị ố đen.

 

Cà pháo Tân Lĩnh ngon lạ thường, cũng được muối bằng muối trắng, đường kính và nước ấm, không cần cầu kỳ nhánh tỏi, trái ớt, hoa giềng mà cà cứ ngon tuyệt, cái chua dịu, ngọt đến ngỡ ngàng. Cà có rất ít hạt, cùi dầy, khi đưa lên miệng thưởng thức sẽ cảm nhận được sự thanh mát, giòn tan. Do vậy những người sành ăn hay những người dân lao động cũng tự thưởng cho mình một cách dễ dàng bát cà muối với bát canh cua dưới trưa hè nóng nực.

 

Sự nổi tiếng của cà giòn đã trở thành món hàng nông sản đem trao đổi trong các phiên chợ và đã một phần đem lại nguồn kinh tế nhất định cho những người dân nơi đây.