Ngày trước, trong tiệc Giao điệt (gọi nôm na là Tiệc vật) ở hội làng Hội Hợp (xã Hợp Thịnh) mở từ ngày 10-15 Âm lịch hàng năm, có lệ các giáp thi làm cỗ chung đình. Trong mâm cỗ thi, ngoài giò, nem, ninh, mọc, bắt buộc phải có món Bánh hòn. Bánh hòn trở thành món ăn truyền thống của cả làng, gia đình nào cũng biết làm và làm rất khéo, từ đời ông đời cha, đời cụ đời kỵ truyền cho con cho cháu làm đến ngày nay vẫn nổi tiếng cả một vùng nam Tam Dương - bắc Yên Lạc.  

 

Làm Bánh hòn trước tiên phải kén gạo ngon, không những thế còn giã lại cho bớt cùi, gạo thêm trắng. Ngâm gạo từ sáng đến chiều, để gạo thấm đủ nước, đạt độ mềm thì đổ ra rá cho ráo nước. Đem đi xay cối đá có bồn (nay có thể xay bằng máy cũng được). Muốn cho bánh dẻo, dai thì phải “sống bột” nghĩa là định mồng 10 ăn thì đã xay bột từ sáng mồng 7, mồng 8 rồi. Xay xong để bột lắng xuống, chắt hết nước chua đi, pha nước khác vào. Sáng hôm sau, lại chắt hết nước cũ, thay nước mới. Cứ như thế đến sáng hôm làm bánh thì chắt kiệt nước cũ, pha nước mới vừa đủ mức rồi đem đi “ráo bột”. Trước khi ráo bột, phải “lấy giọt”; đây là khâu rất quan trọng để thử xem đã pha đủ mức nước hay chưa. Lấy tay khoắng đều nồi bột lên, dúng đũa cả vào bột lỏng, nhấc lên cho chảy vào lòng bàn tay; nếu bột dón cục là bánh sẽ bị cứng, đôi khi lổn nhổn, phải chế thêm nước; nếu bột chảy toẹt ra là bánh sẽ bị nhão; bột rỏ xuống mà thu gọn, tròn như đồng tiền trong lòng bàn tay là được. 

Lấy giọt xong, bắc nồi bột lên để ráo bột, vừa đun vưa quấy đến khi bột đặc lại, không dính tay thì bắc xuống. Bột đang nóng, người làm bánh vẫn lấy từng nắm bột ra, nháo đi nháo lại, lăn lăn trong lòng bàn tay cho thành từng thỏi rồi véo từng miếng nhỏ như quả táo ta, ấn bẹt ra, đặt nhân vào, túm lại cho kín rồi lăn trong lòng bàn tay cho tròn, cho nhẵn. Nhân bánh có thể là lạc giã nhỏ hoặc thịt băm, lá hành băm sào chín tới, tuỳ khẩu vị. Đun sẵn nồi nước sôi, khi nặn xong bánh thì cho ít một vào luộc (như luộc bánh trôi); bánh nổi đến đâu vớt bánh ra rá đến đấy. Thế là hoàn tất mọi công đoạn. 

Bánh làm kiểu này tròn, nhẵn bóng, dẻo dai, có vị ngọt của gạo quê tinh luyện, vị béo của thịt, vị thơm của hành hoa, ăn ngon hết ý!