Vườn quốc gia (VQG) Mũi Cà Mau nơi có cột mốc cuối cùng của Việt Nam trên đất liền, với tổng diện tích 41.862 ha - một vùng đất ngập mặn với quần thể thực vật chiếm ưu thế là cây đước, cây mắm vốn nổi tiếng trong và ngoài nước. Đây là một hệ sinh thái rừng ngập mặn tự nhiên có giá trị rất cao về đa dạng sinh học, cảnh quan thiên nhiên, môi trường, văn hóa và lịch sử. Hiện nay thông tin về giá trị đa dạng sinh học của VQG đang được khai thác. Phần trên đất liền trước đây là rừng ngập mặn, rất phong phú, tuy nhiên hầu hết thực vật nguyên sinh đều đã bị tàn phá trong chiến tranh và sau đó là sự thiếu hiểu biết khi chuyển rừng sang sản xuất nông nghiệp và nuôi tôm.

 

VQG Mũi Cà Mau là một trong những địa điểm quan trọng thuộc chương trình Quốc gia về bảo tồn đa dạng sinh học của Việt Nam, nơi nghiên cứu về các loài chim nước ven biển của Việt Nam và vùng châu Á - Thái Bình Dương, có những đặc điểm độc đáo về địa lý tự nhiên và địa mạo tạo nên một vùng sinh thái cửa sông, ven biển có một không hai ở Việt Nam.

 

Ngoài ra còn có những giá trị đặc biệt nổi bật khác đó là “nguồn gen đặc hữu quý hiếm” với 22 loài thực vật ngập mặn đã được phát hiện.

 

Bên cạnh đó, hệ động vật của vườn cũng không kém phần phong phú điển hình lớp thú có 13 loài thuộc 9 họ trong đó có hai loài trong Sách Đỏ thế giới IUCN là khỉ đuôi dài và con Cà khu. Một số loài phổ biến thường gặp là rái cá, sóc, chồn, khỉ... Hàng năm vào tháng tám, những đàn chim di cư về rừng đước làm tổ, sớm chiều theo con nước kiếm ăn, bầu trời rừng đước lại rộn rã như ngày hội. Theo số liệu cũ, lớp chim ở VQG Mũi Cà Mau có 74 loài thuộc 23 họ, trong đó có 5 loài có trong Sách Đỏ của IUCN gồm cò Trung Quốc (Egretta eulophotes), bồ nông chân xám (Pelecanus philippinensis), giang sen (Ibis leucocephalus), rẽ mỏ cong hông nâu (Numenius madagascariensis) và quắn trắng (Threskisonis melanocephalus).

 

Phải đến với VQG Mũi Cà Mau mới thấy hết vẻ đẹp của những dãy rừng ngập mặn trù phú dọc theo bờ biển và bờ sông như những bức tường phòng hộ, chống gió, chống xói lở. Những loài cây ngập mặn tiên phong có tác dụng thúc đẩy quá trình lắng đọng phù sa, tích tụ mới ở biển. Ở bãi biển phía tây của vườn, quần xã thực vật ngập mặn không ngừng lấn biển gần 100 mét mỗi năm và ngẫu nhiên tạo ra một môi trường sinh trưởng, phát triển lý tưởng cho các loài tôm cá và nhuyễn thể.