Ngày 12/9/1959 Mỹ - Diệm khởi công xây dựng khu trù mật, chúng huy động hơn 1 triệu ngày công để lấy 2.600.000 m2 đất san lấp mặt bằng và đắp mở rộng con đường từ Vị Thanh - Hoả Lựu.

 

Theo sơ đồ thiết kế, khu trù mật có chiều dài khoảng 7 km, chiều ngang lấy Kinh Xà No làm trung tâm, mỗi bên rộng 2 km, có diện tích chung 28 km2, chia làm 4 khu chính:  khu Vị Thanh, khu Hoả Lựu, Khu Giữa, khu Bắc Xà No.Trong chiến tranh - kinh xáng Xà No trở thành “con đường quân sự” của cả hai phía: ta và địch!

 

Năm 1952, quân dân Vị Thanh - Hoả Lựu đánh chìm một tàu mặt dựng của quân Pháp, diệt 400 tên giặc. Điền Tây Ông Kho cũng từng bị ta đánh chiếm. Sang thời chống Mỹ, quân giải phóng từng đánh diệt chi khu Một Ngàn, chiến dịch “Xà No dậy sóng” tạo nên nhiều chiến công. Đầu thời kỳ chống Mỹ, chế độ Ngô Đình Diệm đã lập khu trù mật Vị Thanh - Hoả Lựu, đầu tư nạo vét kinh xáng Xà No. Sau đó, lập nên tỉnh Chương Thiện, cùng chi khu quân sự Đức Long, chi khu Một Ngàn bên bờ xáng Xà No để án ngữ các lực lượng cách mạng từ phía U Minh (Rạch Giá). Cũng từ dòng kinh xáng Xà No, các lực lượng quân ta với hàng trăm tàu, ghe đã tiến quân về giải phóng thị xã Cần Thơ trong ngày 30-4-1975.

 

Để ghi nhớ những sự kiện lịch sử gắn liền với những năm tháng đấu tranh của nhân dân Hậu Giang, Bộ Văn hoá thông tin ra quyết định số 2327/QĐ/VH, ngày 02- 8 - 1997 công nhận “khu trù mật Vị Thanh - Hỏa Lựu - di tích tội ác Mỹ Diệm tàn sát đồng bào” là di tích Quốc gia.            

 

Ai về Long Mỹ, Vị Thanh,

Nhìn nhà nhìn cửa, tan tành mà đau.

Mả mồ bị cuốc bị đào,

Vườn hoang, nhà trống đượm màu tóc tang.

 

Di tích Khu trù mật Vị Thanh – Hoả Lựu toạ lạc tại số 8, đường Hồ Xuân Hương, phường 1, thành phố Vị Thanh đã được Bộ Văn hoá, Thông tin (Nay là Bộ Văn hoá, Thể thao và Du lịch) công nhận là Di tích lịch sử cấp Quốc gia theo Quyết định số 2327/QĐ-VH ngày 2/8/1997. Ngày nay Khu trù mật Vị Thanh – Hoả Lựu là điểm đến cho thế hệ trẻ, học sinh, sinh viên, du khách gần xa đến tìm hiểu về truyền thống đấu tranh cách mạng của ông cha ta trong cuộc kháng chiến giành độc lập dân tộc.

Nguồn: Internet